सर्लाही,१४ मंसिर । सर्लाहीको हरिवन स्थित ईन्दुशंकर चिनी उधोगले यस वर्षको क्रसिङ सिजका लागि डोंगा पूजा गरेको छ।उद्योगले किसान प्रतिनिधि तथा मिलका सञ्चालकहरूको सहभागितामा डोगा पुजा आइतबार सम्पन्न गरेको हो ।
पत्रकार सम्मेलनमा बोल्दै मिलका सञ्चालक राजेश केडियाले मिल र किसानबीचको सम्बन्ध सौहार्दपूर्ण रहेको बताउनुभयो । उहाँले मिलले सधैं किसानको हितलाई प्राथमिकतामा राख्दै उखु महँगो मूल्यमा खरिद गर्दै आएको उल्लेख गर्नुभयो । “हामी किसानबाट उखु सधैं बजारभन्दा राम्रो मूल्यमा किन्ने प्रयास गर्छौं, तर चिनीको मूल्य बढाउन भने निकै गाह्रो भइरहेको छ,” केडियाले भन्नुभयो ।
केडियाका अनुसार सरकारद्वारा विदेशबाट चिनी आयात गरिरहँदा स्वदेशी चिनीको मूल्य बढ्न नसकेको हो । “पहिला सरकारले चिनी आयातमा ३० प्रतिशत कर लगाएको थियो, तर हाल त्यो कर घटाएर १५ प्रतिशत मात्र राखिएको छ । यसले स्वदेशी चिनी उद्योगलाई ठूलो असर पुर्याएको छ,” उहाँले भन्नुभयो । कम भन्सार महसुलमा आयात हुने सस्तो विदेशी चिनीका कारण नेपाली उद्योगले उत्पादन गरेको चिनी प्रतिस्पर्धामा टिक्न गाह्रो भएको उहाँको भनाइ छ ।
केडियाले विगतका समयमा सरकारले नै मिल सञ्चालक र किसानबीच विवाद उत्पन्न गराउने कार्य गर्दै आएको पनि दाबी गर्नुभयो । “उखुको मूल्य सरकारले निर्धारण गर्छ, तर उखुको जातअनुसार मूल्य फरक–फरक हुनुपर्ने हो,” उहाँले भन्नुभयो । उखुका विभिन्न उन्नत तथा सामान्य जात रहेको उल्लेख गर्दै उहाँले करिब ७० प्रतिशत किसानहरूले अझै उन्नत जातको उखु खेती नगरेको र केवल ३० प्रतिशत किसानले मात्र उन्नत जातको खेती गरिरहेको जानकारी दिनुभयो । यही कारण उत्पादन र गुणस्तरमा पनि असर परेको उहाँको तर्क छ ।
यद्यपि सरकारले उखुको समर्थन मूल्य तोके पनि उखुको जातअनुसार मूल्य फरक नहुनु किसान र मिल दुवैका लागि समस्याको विषय बनेको केडियाले गुनासो गर्नुभयो । उन्नत जातको उखु उत्पादनका लागि मिलले नै अहिले बीउ बितरण गर्ने गरेको छ । उन्नत जातको बिउले उत्पादन बढ्ने र किसानको आम्दानी पनि बढने केडियाले बताउनुभयो ।
बरहथवा नगरपालिका वडा नं ३ का किसान इनरदेव बैठाले आफुले ऊखु खेती घटाउदै लगेको बताउनुभयो । किसान बैठाले मकै, काउली लगायतका खेती गर्दा उखुको तुलनामा राम्रो आम्दानी हुने गरेको बताउनुभयो । काउली खेतीमा प्रति कठ्ठा ८० हजार आम्दानी हुने गरेको र उखु खेतीमा बढीमा प्रति कठ्ठा २० हजार आम्दानी हुने गरेको उहाले बताउनुभयो । किसान बैठाले उखुको मुल्य नपाएर १० बिग्हा मा लगाएको उखु खेती ३ बिग्हामा झारेको बताउनुभयो ।
त्यसैगरी रौतहट स्थित गढीमाई नगरपालिका वडा नं ६ का किसान नरेन्द्र प्रसाद यादव पनि सरकारप्रति गुनासो व्यक्त गरेका छन् । यादवका अनुसार सरकारले समयमै अनुदान रकम उपलब्ध गराउन नसक्दा उनीहरू गम्भीर आर्थिक समस्यामा परेका छन् । “सरकारले दिने भनेको अनुदान नआउँदा ऋणको भार बढेको छ, उत्पादन लागत उठाउनै मुस्किल भएको छ,” दुःखेसो पोख्नुभयो ।
यादवका अनुसार पछिल्लो समय दाउरा, मल, मजदूरी र यातायात खर्च अत्यधिक बढेको छ । अहिले दाउराको मूल्य प्रतिक्विन्टल करिब एक हजार रुपैयाँ पुगिसकेको छ । तर यसरी उत्पादन लागत बढिरहँदा पनि उखुको मूल्य सन्तोषजनक नहुँदा किसानहरू निरन्तर घाटामा परिरहेको बताउनुभयो ।
डोंगा पूजाको अवसरमा किसान, मिल सञ्चालक र स्थानीय प्रतिनिधिहरूबीच आपसी सहयोग, समयमै भुक्तानी, उचित मूल्य निर्धारण र सरकारी नीतिबारे समेत छलफल भएको थियो ।
